13 Δεκεμβρίου 1955: Γιατί κήρυξαν το ΑΚΕΛ εκτός νόμου οι Βρετανοί

Τι έγραφε το επίσημο ανακοινωθέν της αποικιακής κυβέρνησης

Οκτώ μήνες μετά την έναρξη της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ οι Βρετανοί αποικιοκράτες ανακοίνωναν ότι έθεταν εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις Λαϊκές Οργανώσεις ΑΟΝ (Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας)[1], ΕΑΚ (Ένωση Αγροτών Κύπρου)[2] και ΠΟΔΓ (Παγκύπρια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών)[3].

Οι Βρετανικές αρχές επέδραμαν τα μεσάνυκτα της 13^ης προς 14^η Δεκεμβρίου 1955 στα γραφεία του ΑΚΕΛ και των οργανώσεων του, κατάσχεσαν αρχεία και περιουσιακά στοιχεία, έκλεισαν την εφημερίδα του κόμματος «Νέος Δημοκράτης» κι άλλα έντυπα του Κόμματος και συνέλαβαν 135 στελέχη του Κόμματος παγκύπρια.

Στο ανακοινωθέν που εκδόθηκε αναφερόταν ότι η ΠΕΟ δεν κηρύχθηκε παράνομη αλλά «αριθμός όμως σημαινόντων κομμουνιστών, που κατείχαν θέσεις στην Ομοσπονδία συνελήφθησαν»[4]. 

Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν της κυβέρνησης η ενέργεια αυτή έγινε με βάση άρθρο των κανονισμών έκτακτης ανάγκης.

Στη συνέχεια δίνουμε τα βασικότερα σημεία της ανακοίνωσης των Βρετανών.

Κομουνιστική υπονόμευση

Στο επίσημο ανακοινωθέν* αναφέρεται ότι οι λόγοι που οδήγησαν την κυβέρνηση να κηρύξει εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις οργανώσεις του «ευρίσκονται τόσο στην τωρινή όσο και στην προηγούμενη κομμουνιστική υπονόμευση της Κύπρου.

Το κλείσιμο των γραφείων του Ν. Δημοκράτη.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η καθοδήγηση του Κόμματος και των δορυφόρων του ευρίσκονται στα χέρια ανδρών και γυναικών που είναι φανατικά αφοσιωμένοι στην υπόθεση του διεθνούς κομμουνισμού».

Αναφέρεται στη συνέχεια ότι ο πρώτος Γ.Γ. του ΑΚΕΛ εκπαιδεύθηκε στη Μόσχα[5] και προστίθεται ότι ο Γ.Γ. εκείνης της εποχής Εζεκίας Παπαϊωάννου εκπαιδεύθηκε στο Κ.Κ. της Μεγάλης Βρετανία ενώ πολλά στελέχη του Κόμματος και της εφημερίδας είχαν εκπαιδευτεί πίσω από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα»[6].

Επιβλαβής ο ρόλος των κομουνιστών

Στη συνέχεια αναφέρεται ότι «Ο ρόλος τον οποίον η κομμουνιστική οργάνωσις διεδραμάτισε εις την πολιτικήν ζωήν της νήσου κατά την διάρκεια των ετών από του πολέμου και εντεύθεν υπήρξε πάντοτε επιβλαβής. Κατά την διάρκεια

του μεγαλύτερου μέρους της περιόδου αυτής διεδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο εις ύπουλους προσπαθείας όπως πεισθή ο κυπριακός λαός να υιοθετήση εξτρεμιστικήν και αδιάλλακτον στάσιν. Οι κομμουνισταί είναι εκείνοι οι οποίοι από του τέλους του πολέμου είχον το προβάδισμα εις την προσφυγήν εις οχλαγωγίας, την δολιοφθοράν και τον εκφοβισμόν, εν τη επιδιώξει των πολιτικών των σκοπών. Είναι αύτοι οι οποίοι ανέπτυξαν ολόκληρον τον μηχανισμό “αγώνος” εναντίον της καθεστωκυίας τάξεως — τας μαζικάς διαδηλώσεις, τας πολιτικάς απεργίας, την αναγραφή συνθημάτων, την στασιαστικήν προπαγάνδα και τα υπερμεγέθη υπομνήματα».

Το ΑΚΕΛ ένοχο για τη βία και την αναταραχή

Παρόλο που η ένοπλη δράση ανήκε στην ΕΟΚΑ[7] οι Βρετανοί θεωρούσαν πως το ότι μερίδα του πληθυσμού αποδεχόταν τη βία (όπως χαρακτήριζαν την δράση της ΕΟΚΑ) και την αναταραχή, οφειλόταν κυρίως στη δράση του ΑΚΕΛ[8].

«Αν και η ηγεσία του ΑΚΕΛ απεκήρυξε εις ορισμένας περιπτώσεις – αναμφιβόλως διά λόγους τακτικής – την χρησιμοποίηση της τρομοκρατίας υπό της άκρας δεξιάς οργανώσεως η οποία είναι γνωστή ως ΕΟΚΑ και η οποία προεγράφη τον παρελθόντα Σεπτέμβριον, οι κομμουνισταί και οι συμπαθούντες τους κομμουνιστάς διεδραμάτισαν τον ρόλο των εις την οχλαγωγίαν και την ανομίαν, η οποία υπήρξε εν εκ των μέσων των χρησιμοποιηθέντων υπό των τρομοκρατών κατά την εκστρατείαν των».

Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι οι απεργίες που έγιναν στις 2 Αυγούστου και στις 29 Σεπτεμβρίου οι οποίες προκάλεσαν οχλαγωγία και βία, κατά τους Βρετανούς, οργανώθηκαν από τους κομουνιστές σε συνεργασία με τη Δεξιά.

«Κομμουνιστής ήτο το πρόσωπο, το όποιον εφονεύθη υπό των δυνάμεων ασφαλείας εν Λεμεσό την 27ην Σεπτεμβρίου»[9] και σημειώνει ότι η Λεμεσό είναι κομουνιστικό οχυρό.

Το ΑΚΕΛ εναντίον της Βρετανικής παρουσίας

Στο επίσημο ανακοινωθέν κατηγορείται το ΑΚΕΛ ότι ήταν εναντίον της Βρετανικής παρουσίας στο νησί, ακόμα και στη διατήρηση στρατιωτικών Βάσεων και σημειώνεται ότι υπέρ της παρουσίας των Βάσεων τάσσονταν τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία.

Αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις μεταφέρουν έγγραφα 

 

 

από τα γραφεία του ΑΚΕΛ στη Λευκωσία. (Φωτό Γιαξή).

«Το ΑΚΕΛ δεν εβράδυνε να εκμεταλλευτή τας διαφοράς γνώμης, αι οποίαι, ατυχώς εδημιουργήθησαν μεταξύ Βρετανίας, Ελλάδος και Τουρκίας όσον αφορά το πολιτικόν μέλλον της Κύπρου. Επεζήτησε με συνέπεια να εξάψη την κοινή γνώμη της Κύπρου επί του θέματος τούτου και να διασύρη την μετριοπάθειαν και το ρεαλιστικό πνεύμα».

Προσθέτει ακόμη ότι πρόσφατα το ΑΚΕΛ αποκήρυξε τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο διότι υπήρχε πληροφορία ότι είχε αποδεχθεί τη δημιουργία Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο.

Το ΑΚΕΛ παρακωλύει διευθέτηση

«Σαφής σκοπός του Κόμματος είναι να παρακωλύση την επίτευξη διευθετήσεως. Όταν αβάσιμοι φήμαι περί επιτεύξεως συμφωνίας εκυκλοφόρησαν εις την Λευκωσίαν την 7ην Δεκεμβρίου, μερικαί υποκινηθείσαι υπό των κομμουνιστών μαθητικαί διαδηλώσεις κατά τού Αρχιεπισκόπου και του Ελληνικού Προξενείου εξεδηλώθησαν προώρως. Κατά την 10η Δεκεμβρίου η εφημερίς της Εθναρχίας «Έθνος» εδημοσίευσε προειδοποίησιν προς τους μαθητάς όπως προσέχουν να μη εξαπατώνται υπό κομμουνιστών ταραχοποιών, (οι όποιοι προσπαθούν τώρα να διεισδύσουν εις τα σχολεία διά να προκαλέσουν σύγχυσιν. Πολιτική των κομουνιστών είναι να εκμεταλλευθούν τα εθνικά αισθήματα των Κυπρίων κατά της Βρετανικής Κυβερνήσεως και ούτω, ει δυνατόν, να επηρεάσουν την λειτουργία της βάσεως)»[10].

Στόχος του ΑΚΕΛ η διάσπαση της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ

Στο επίσημο ανακοινωθέν αναφέρεται ακόμη ότι το ΑΚΕΛ επιδίωκε να εντείνει την όξυνση μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας και να δημιουργήσει προβλήματα «και ούτω να διασπάσουν την Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ και την δύναμη των εις την περιοχήν ταύτην χωρών ν’ αντιστούν εις την κομμουνιστικήν πίεσιν».

Ο στρατός αντιμετωπίζει με δακρυγόνα διαδηλωτές οι οποίοι διαμαρτύρονται για την κήρυξη του ΑΚΕΛ εκτός νόμου (Φωτό Γιαξή).

Πέραν τούτων αναφέρεται ότι το ΑΚΕΛ επιδίωκε να διώξει τους Βρετανούς από την Κύπρο και να μειώσει την βρετανική επιρροή στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια να ενωθεί με τις ανατρεπτικές δυνάμεις στην Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες για να ανατρέψουν την κυβέρνηση της Ελλάδας[11].

«Υπάρχει άφθονος μαρτυρία δεικνύουσα την στενή σχέσιν, η οποία υφίσταται ήδη μεταξύ του ΑΚΕΛ και των έκτος νόμου κομμουνιστών της Ελλάδος».

Το ΑΚΕΛ επηρεάζει μέχρι και το 55% των ψηφοφόρων

Οι Βρετανοί σημείωναν ότι η δύναμη των κομουνιστών αύξανε επικίνδυνα, επισημαίνοντας ότι στις τελευταίες δημοτικές εκλογές είχαν μεγάλες επιτυχίες στις τρεις από τις τέσσερις μεγάλες πόλεις κι αυτό οφειλόταν στο ότι το ΑΚΕΛ κυριαρχούσε στις συντεχνίες.

«Η εις ψήφους δύναμις του ΑΚΕΛ και των δορυφόρων του, εάν επρόκειτο να διεξαχθούν γενικαί εκλογαί εν τη νήσο, έχει διαφοροτρόπως υπολογισθή μεταξύ 20% και 55% των εκλογέων. Υπάρχει δήλωσις του Μητροπολίτου Κυρηνείας, ειπόντος ότι τα 40% του ελληνικού κυπριακού πληθυσμού είναι κομμουνισταί ή συμπαθούντες.

Εάν παρά τας προσπαθείας του ΑΚΕΛ, επραγματοποιείτο συμφωνία διά την εισαγωγήν φιλελευθέρου συντάγματος και την ανάπτυξη αυτοκυβερνήσεως εις την νήσον, είναι προφανές ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα εν Κύπρω θα επεδίωκε ή να εκμεταλλευθή τας μεθόδους της δημοκρατικής κυβερνήσεως διά τους ίδιους αυτού σκοπούς, ή εν περιπτώσει αποτυχίας, να καταστήση την λειτουργία του συντάγματος αδύνατον».

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τις συλλήψεις στελεχών του ΑΚΕΛ. (Φωτό Σμαρτ).

Αναγκαία η εξάλειψη της κομουνιστικής επιρροής

Συνεπεία τούτων, καταλήγει το επίσημο Βρετανικό ανακοινωθέν «εξάλειψη της κομμουνιστικής επιρροής εις την νήσον αποτελεί αναγκαίαν προϋπόθεσιν δι’ οιανδήποτε υγιά συνταγματικήν περίοδον. (…) Υπό τας δυσχερείς και επικινδύνους αυτάς περιστάσεις θα ήτο μωρία να επιτραπή ελευθερία δράσεως εις μίαν οργάνωσιν πραγματικός σκοπός της όποιας είναι η παράτασις της διχόνοιας και αναταραχής εν τη νήσο και η παρεμπόδισις της πραγματοποιήσεως συμφωνίας παρεχούσης ελπίδαν τερματισμού της καταστάσεως εκτάκτου ανάγκης».

Συμπεράσματα

Έχοντας υπόψη το πλήρες κείμενο της Βρετανικής αποικιακής κυβέρνησης, όπως το έχουμε παραθέσει και προέρχεται από την επίσημη μετάφραση, αλλά και τα πραγματικά δεδομένα της εποχής, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως οι διαπιστώσεις του ανακοινωθέντος ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στην πραγματικότητα.

Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι ο ίδιος ο Γρίβας δεν αντιτάσσει ούτε ένα επιχείρημα για να στηρίξει τον ισχυρισμό του στα απομνημονεύματα του ότι το ανακοινωθέν στόχο είχε (δήθεν) να ηρωοποιήσει το ΑΚΕΛ.

Ένα τρίτο συμπέρασμα είναι πως αρκετές από τις εκτιμήσεις των Βρετανών για το ρόλο του ΑΚΕΛ συμπίπτουν με τις κατηγορίες της ΕΟΚΑ και του ίδιου του Γρίβα εναντίον του ΑΚΕΛ.

Τέταρτο συμπέρασμα είναι ότι οι Βρετανοί θεωρούσαν το ΑΚΕΛ ως ένα μεγάλο εμπόδιο στα σχέδια τους που προωθούσαν στην Κύπρο, όπως τη διχοτόμηση ή άλλη μορφή λύσης που δεν θα οδηγούσε στην πραγματική αυτοδιάθεση της Κύπρου. 

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Χαραυγή" το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2018).

---

[1] Σημερινή ΕΔΟΝ.

[2] Σημερινή ΕΚΑ.

[3] Σημερινή ΠΟΓΟ.

[4] Η ΠΕΟ δεν κηρύχθηκε παράνομη διότι καλυπτόταν από την Βρετανική νομοθεσία περί συντεχνιών. Για τον ίδιο λόγο δεν κηρύχθηκε παράνομη η ΣΕΚ η οποία ήταν μία από τις οργανώσεις που τροφοδοτούσε με μέλη την ΕΟΚΑ.

* Διατηρούμε την γλώσσα και τη γραφή του πρωτότυπου κειμένου.

[5] Αναφέρεται στον Πλουτή Σέρβα.

[6] Σιδηρούν Παραπέτασμα ονομάζονταν στη γλώσσα του ψυχρού πολέμου η Σοβιετική Ένωση και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες.

[7] Σημειώνεται ότι η ΕΟΚΑ συνειδητά φρόντισε να αφήσει εκτός οργάνωσης το ΑΚΕΛ.

[8] Οι Βρετανοί αναφέρονταν στο θέμα των διαδηλώσεων κι άλλων αντιβρετανικών πολιτικών εκδηλώσεων.

[9] Αναφέρεται στο μέλος του ΑΚΕΛ Ανδρέα Γεωργίου από τη Διερώνα ο οποίος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από την αστυνομία στις 27 Σεπτεμβρίου 1955.

[10] Παρόμοιες κατηγορίες περί διείσδυσης της μαθητικής οργάνωσης ΠΕΟΜ στα σχολεία με στόχο να επηρεάσει τους μαθητές εκτόξευε και η ΕΟΚΑ μέσω του περιοδικού της ΑΝΕ «Εγερτήριο Σάλπισμα».

[11] Η αναφορά αυτή στοχεύει στην ευαισθησία των Ε/κυπρίων προς την Ελλάδα και τη δημιουργία αντιπάθειας ανάμεσα στο λαό εναντίον του… «ανθελληνικού» ΑΚΕΛ.

Το πογκρόμ των Ελλήνων της Πόλης τον Σεπτέμβριο του 1955

Μέρος Α’
Ο Σεπτέμβριος του 1955 σημαδεύτηκε από τα βίαια επεισόδια που ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη από τον τουρκικό εθνικιστικό όχλο εναντίον των Ελλήνων της Πόλης.

΄Το σπίτι του Κ. Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη

Η έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ
Αφορμή για το Πογκρόμ στάθηκε η έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν (και στεγάζεται και σήμερα) στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους.

Η έκρηξη σημειώθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου και ως δράστης συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή, που αργότερα περιεβλήθη το φωτοστέφανο του ήρωα.

Σημειωτέον ότι από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών.

Πρωτοσέλιδοι τίτλοι, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» της «Ισταμπούλ Εξπρές» και δημοσίευση μιας σειράς από παραποιημένες φωτογραφίες του συμβάντος, προκάλεσαν «αυθόρμητες» διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταξίμ το απόγευμα της ίδιας μέρας.

Η Τουρκάλα ιστορικός Γκιουβέντ σημειώνει στο βιβλίο της ότι όλα ήταν προσχεδιασμένα και πως πριν ακόμα από το δημοσίευμα της «Ισταμπούλ Εξπρές», στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος και των μυστικών υπηρεσιών μαζί με μέλη του σωματείου «Η Κύπρος είναι τουρκική» εμφανίστηκαν στις ελληνικές συνοικίες βγάζοντας πύρινους λόγους εναντίον του… εγκλήματος που διέπραξαν οι Έλληνες στη Θεσσαλονίκη[1] .

Στη συνέχεια ένα μαινόμενο πλήθος που αριθμούσε περίπου 50 χιλιάδες ανθρώπους βγήκε στους δρόμους και άρχισε τις καταστροφές στη συνοικία του Πέραν.
Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου.

Τα πραγματικά αίτια του πογκρόμ
Τα αίτια του πογκρόμ αποδίδονται σε δύο παράγοντες.
Ο ένας είναι η εκδίκηση της Τουρκίας για τη δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο και ο άλλος είναι η πολιτική εξόντωσης των οικονομικά δυνατών μειονοτήτων της Τουρκίας που ήταν οι Έλληνες και οι Αρμένιοι.

Το δημοσίευμα της εφημερίδας "Ισταμπούλ Εηπρές"

Τη θέση αυτή υποστηρίζει στο βιβλίο της η Τουρκάλα ιστορικός, σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι ο σχεδιασμός για τη νέα επίθεση κυρίως εναντίον των Ελλήνων αυτή τη φορά, καταγράφεται σε έκθεση που συντάχθηκε το 1944 και υπογραμμιζόταν ότι «οι Ρωμιοί είναι η πολυπληθέστερη και η πλέον επικίνδυνη μειονότητα γιατί μπορεί να συνεργαστεί με την Ελλάδα».
Η στάση των Νεότουρκων καθορίστηκε και από την πολιτική τους ότι έπρεπε να στήσουν μια εθνική οικονομία που να μην έχει διασυνδέσεις με ξένα κεφάλαια.

Η δράση της ΕΟΚΑ
Ο λόγος που αναφέρθηκε πιο πάνω ίσως να είναι και ο πραγματικός για την καταστροφή που έγινε.
Ωστόσο η κυβέρνηση Μεντερές αξιοποίησε την ύπαρξη της ΕΟΚΑ για να καλλιεργήσει μαζί με τους Τ/κύπριους εθνικιστές τον φόβο για την εξαφάνιση των Τ/κυπρίων από την Κύπρο αλλά και τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι Τούρκοι στην Τουρκία από το μέγεθος του ελληνικού πληθυσμού.
Πρέπει όμως να σημειωθεί πως η Τουρκία ήταν ήδη μπλεγμένη στην υπόθεση της Κύπρου αφού η βρετανική κυβέρνηση, όντας αποφασισμένη να διατηρήσει τον έλεγχο της Κύπρου, τον Ιούνιο του 1955 πρότεινε τη σύγκληση διάσκεψης στο Λονδίνο με τη συμμετοχή της ιδίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας για την κατάσταση στην Κύπρο.

Και ήδη στις 29 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε η διάσκεψη με τη συμμετοχή των τριών χωρών.
Ένας από τους στόχους των Βρετανών ήταν να καταγραφεί και επισήμως η Τουρκία ως έχουσα συμφέροντα στην Κύπρο. Απώτερος σκοπός των Βρετανών ήταν να μετατρέψουν το Κυπριακό από θέμα αποικιοκρατίας σε θέμα ελληνοτουρκικής διαμάχης.
Σε μία τέτοια περίπτωση η Βρετανία θα μπορούσε να διατηρήσει την παρουσία της παίζοντας τον ρόλο του γεφυροποιού. Παράλληλα με αυτή την κίνηση οι Βρετανοί άφηναν εκτός διαπραγματεύσεων την Κύπρο. Ιδιαίτερα όταν εξόρισαν στη συνέχεια τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες και τον απελευθέρωσαν όταν ήδη η απόφαση για την Ανεξαρτησία αντί της ένωσης ήταν συμφωνημένη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί πως παρά τα όσα μπορεί να λέγονται, οι φόβοι για εξόντωση των Τ/κυπρίων από την ΕΟΚΑ δεν ευσταθούσαν αφού η δράση της οργάνωσης ξεκίνησε ήδη πριν από 5 μήνες και δεν διαφάνηκε οποιαδήποτε πρόθεση για κτύπημα των Τ/κυπρίων. Κι αυτό θα πρέπει να σημειωθεί και να υπογραμμιστεί, σεβόμενοι την ιστορική αλήθεια. Άσχετα αν η ηγεσία της οργάνωσης, Μακάριος και Γρίβας αλλά και τα επιτελεία που τους περιστοίχιζαν δεν έκαναν τον παραμικρό σχεδιασμό για πιθανή τουρκική αντίδραση στη δράση της ΕΟΚΑ των Τ/κυπρίων ή της Τουρκία. Κι αυτό τη στιγμή που είχαν εκδηλωθεί και δημόσια τουρκικές αντιδράσεις όταν το αίτημα για την ένωση βρισκόταν στα ύψη. Και τόνιζαν ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχθεί ποτέ την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Γρίβας λοιπόν δεν στράφηκε αρχικά εναντίον των Τουρκοκυπρίων.
Στράφηκε αργότερα όταν κτυπούσε Τουρκοκύπριους αστυνομικούς με τον ίδιο να γράφει ότι είχε να αντιμετωπίσει τρεις αντιπάλους: «Τους Άγγλους, τους Τούρκους και τους κομμουνιστές».

Τον παράγοντα αυτό (Τ/κ) φαίνεται ότι τον είχε υποτιμήσει και η Αριστερά όταν λάμβανε την απόφαση για οριστική στροφή προς την Ένωση.

Η τουρκική πλευρά αντιδρά στη γραμμή της Ένωσης 
Η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε αρχίσει να δείχνει την αντίδραση της εναντίον της ένωσης από την εποχή των Οκτωβριανών.
Σποραδικές αντιδράσεις των τ/κυπρίων για την ένωση καταγράφονται ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’40 ενώ μια κίνηση με καθαρά πολιτικό χαρακτήρα ήταν η δημιουργία ξεχωριστών συντεχνιών. Μια άλλη σημαντική τουρκοκυπριακή παρέμβαση ήταν αυτή του Φαζίλ Κουτσούκ λίγο πριν το δημοψήφισμα που κάλεσε τον κυβερνήτη Άντριου Ράιτ να το απαγορεύσει.
Προχώρησαν μάλιστα στις 15 Δεκεμβρίου 1949 σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον της ένωσης.
Την ίδια ώρα η τουρκική εφημερίδα «Ούλους» ζητούσε από τη Βρετανία να διακηρύξει πως θα διατηρούσε την κατοχή της Κύπρου.

Είναι αλήθεια ότι η ίδια η Τουρκία δίσταζε να αναμιχθεί στο κυπριακό, έχοντας υπόψη της ότι με τις συμφωνίες που υπέγραψε με την Βρετανία δεν της επέτρεπαν να έχει αξιώσεις. Όμως οι βρετανοί βλέποντας τις κινήσεις των ελληνοκυπρίων άρχισαν να επιδιώκουν την ανάμιξη της Τουρκίας στο ζήτημα κάνοντας αρχή με μια εγκύκλιο που κυκλοφόρησαν στις 8 Ιουνίου 1949 βάση της οποίας οι μουσουλμάνοι της Κύπρου θα αναφέρονται στο εξής ως Τουρκοκύπριοι.

Διαφορά απόψεων Τουρκίας – Τουρκοκυπρίων 
Αυτή η εξέλιξη ήταν πολύ σημαντική και υποδήλωνε τις προθέσεις των Άγγλων ως προς την υποκίνηση του ενδιαφέροντος της Τουρκίας.
Δυστυχώς αυτή η εξέλιξη πέρασε απαρατήρητη από το σύνολο των ελληνοκυπρίων. Οι προσπάθειες των βρετανών δεν έβρισκαν τόσο πρόθυμους τους Τούρκους σε σημείο που ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Νετζμετίν Σαντάκ να δηλώνει σε συνέντευξή του στις 23 Ιανουαρίου 1950, ότι για την Τουρκία δεν υφίσταται κυπριακό ζήτημα, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι η Βρετανία δεν θα εγκαταλείψει την Κύπρο. Ανάλογη ήταν και η στάση του νέου υπουργού Εξωτερικών Αλί Φουάντ Κιοπρουλού[2].
Ωστόσο το ίδιο δεν ίσχυε και για τους Τουρκοκύπριους εθνικιστές οι οποίοι προωθούσαν το θέμα και προσπαθούσαν να πείσουν την Τουρκία να αναμιχθεί.
Ο Φαζίλ Κουτσιούκ προσπαθούσε να βρει τρόπους να παρεμποδίσει με κάθε τρόπο την ένωση και κατέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση πολλές προσπάθειες προκειμένου να πείσει την Τουρκία.  

«Η Κύπρος είναι τουρκική»
Οι προσπάθειες του Κουτσιούκ καρποφόρησαν πριν από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ αφού ήδη τον Αύγουστο του 1954 ιδρύεται στη Λευκωσία η οργάνωση «Η Κύπρος είναι Τουρκική».
Πρόεδρος της οργάνωσης ανέλαβε ο δικηγόρος και δημοσιογράφος της «Χουριέτ» Χικμέτ Μπιλ[3].
Τον Ιούνιο του 1955 (δύο μήνες μετά την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ) ο Κουτσιούκ μετονομάζει το κόμμα του από «Εθνική Τουρκική Ένωση Κύπρου» σε «Η Κύπρος είναι Τουρκική».

Ο ηγέτης των Τ/κ εθνικιστών Φ. Κιουτσούκ και ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αντνάν Μεντερές

Ενώνει δηλαδή τις δυνάμεις του με την ομώνυμη οργάνωση η οποία μετατρέπεται σε κόμμα.
Αυτή η ενέργεια του δρ. Φαζίλ Κιουτσούκ και του τουρκοκυπριακού εθνικισμού έχει μεγάλη σημασία διότι σηματοδοτεί δύο δεδομένα:
α) Την ρήξη, αρχικά με την Τουρκία που αργότερα θα συμπλεύσει με τις τουρκοκυπριακές επιδιώξεις και θα μετατραπεί το Κυπριακό σε εθνικό θέμα.
β) Ο τουρκοκυπριακός εθνικισμός εδραιώνεται, συγκροτείται σε ένα συμπαγές σώμα, αποκτά δομές και θέτει συγκεκριμένους στόχους.
Στόχους τους οποίους θα υλοποιήσει βήμα προς βήμα βρισκόμενος πότε σε σύγκρουση με τον ελληνοκυπριακό εθνικισμό και πότε εκμεταλλευόμενος τα λάθη και τις παραλείψεις, αλλά και τις διαμάχες στην ελληνοκυπριακή πλευρά.

Εχθρός το ΑΚΕΛ
Υπάρχει ακόμα ένας παράγοντας που έχει τεράστια σημασία. Το κόμμα αυτό δεν θεωρούσε ως πρώτο εχθρό του την ΕΟΚΑ αλλά το ΑΚΕΛ και την Αριστερά στην Κύπρο. Και για όσα σημειώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη τον Σεπτέμβριο του 1955 δεν χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή η ΕΟΚΑ αλλά ο κίνδυνος που διέτρεχαν οι Τουρκοκύπριοι από τους κομμουνιστές, όπως θα αναφέρουμε στο επόμενο σημείωμα μας. (Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Χαραυγή» το Σάββατο 15/8/2018).

Σημειώσεις

[1] Ντιλέκ Γκιουβέν: «Εθνικισμός, Κοινωνικές Μεταβολές και Μειονότητες: Τα επεισόδια εναντίον των μη μουσουλμάνων της Τουρκίας, 6/7 Σεπτεμβρίου 1955» (Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, 2006).

[2] Βλ. Φαχίρ Αρμάογλου «Το κυπριακό ζήτημα 1954 – 1959, Άγκυρα 1963.

[3] Ρόμπερτ Χόλλαντ «Η Βρετανία και ο κυπριακός αγώνα 1954 – 1959».