Μέρος Α’
Ο Σεπτέμβριος του 1955 σημαδεύτηκε από τα βίαια επεισόδια που ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη από τον τουρκικό εθνικιστικό όχλο εναντίον των Ελλήνων της Πόλης.
Η έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ
Αφορμή για το Πογκρόμ στάθηκε η έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν (και στεγάζεται και σήμερα) στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους.
Η έκρηξη σημειώθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου και ως δράστης συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή, που αργότερα περιεβλήθη το φωτοστέφανο του ήρωα.
Σημειωτέον ότι από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών.
Πρωτοσέλιδοι τίτλοι, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» της «Ισταμπούλ Εξπρές» και δημοσίευση μιας σειράς από παραποιημένες φωτογραφίες του συμβάντος, προκάλεσαν «αυθόρμητες» διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταξίμ το απόγευμα της ίδιας μέρας.
Η Τουρκάλα ιστορικός Γκιουβέντ σημειώνει στο βιβλίο της ότι όλα ήταν προσχεδιασμένα και πως πριν ακόμα από το δημοσίευμα της «Ισταμπούλ Εξπρές», στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος και των μυστικών υπηρεσιών μαζί με μέλη του σωματείου «Η Κύπρος είναι τουρκική» εμφανίστηκαν στις ελληνικές συνοικίες βγάζοντας πύρινους λόγους εναντίον του… εγκλήματος που διέπραξαν οι Έλληνες στη Θεσσαλονίκη[1] .
Στη συνέχεια ένα μαινόμενο πλήθος που αριθμούσε περίπου 50 χιλιάδες ανθρώπους βγήκε στους δρόμους και άρχισε τις καταστροφές στη συνοικία του Πέραν.
Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου.
Τα πραγματικά αίτια του πογκρόμ
Τα αίτια του πογκρόμ αποδίδονται σε δύο παράγοντες.
Ο ένας είναι η εκδίκηση της Τουρκίας για τη δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο και ο άλλος είναι η πολιτική εξόντωσης των οικονομικά δυνατών μειονοτήτων της Τουρκίας που ήταν οι Έλληνες και οι Αρμένιοι.
Τη θέση αυτή υποστηρίζει στο βιβλίο της η Τουρκάλα ιστορικός, σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι ο σχεδιασμός για τη νέα επίθεση κυρίως εναντίον των Ελλήνων αυτή τη φορά, καταγράφεται σε έκθεση που συντάχθηκε το 1944 και υπογραμμιζόταν ότι «οι Ρωμιοί είναι η πολυπληθέστερη και η πλέον επικίνδυνη μειονότητα γιατί μπορεί να συνεργαστεί με την Ελλάδα».
Η στάση των Νεότουρκων καθορίστηκε και από την πολιτική τους ότι έπρεπε να στήσουν μια εθνική οικονομία που να μην έχει διασυνδέσεις με ξένα κεφάλαια.
Η δράση της ΕΟΚΑ
Ο λόγος που αναφέρθηκε πιο πάνω ίσως να είναι και ο πραγματικός για την καταστροφή που έγινε.
Ωστόσο η κυβέρνηση Μεντερές αξιοποίησε την ύπαρξη της ΕΟΚΑ για να καλλιεργήσει μαζί με τους Τ/κύπριους εθνικιστές τον φόβο για την εξαφάνιση των Τ/κυπρίων από την Κύπρο αλλά και τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι Τούρκοι στην Τουρκία από το μέγεθος του ελληνικού πληθυσμού.
Πρέπει όμως να σημειωθεί πως η Τουρκία ήταν ήδη μπλεγμένη στην υπόθεση της Κύπρου αφού η βρετανική κυβέρνηση, όντας αποφασισμένη να διατηρήσει τον έλεγχο της Κύπρου, τον Ιούνιο του 1955 πρότεινε τη σύγκληση διάσκεψης στο Λονδίνο με τη συμμετοχή της ιδίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας για την κατάσταση στην Κύπρο.
Και ήδη στις 29 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε η διάσκεψη με τη συμμετοχή των τριών χωρών.
Ένας από τους στόχους των Βρετανών ήταν να καταγραφεί και επισήμως η Τουρκία ως έχουσα συμφέροντα στην Κύπρο. Απώτερος σκοπός των Βρετανών ήταν να μετατρέψουν το Κυπριακό από θέμα αποικιοκρατίας σε θέμα ελληνοτουρκικής διαμάχης.
Σε μία τέτοια περίπτωση η Βρετανία θα μπορούσε να διατηρήσει την παρουσία της παίζοντας τον ρόλο του γεφυροποιού. Παράλληλα με αυτή την κίνηση οι Βρετανοί άφηναν εκτός διαπραγματεύσεων την Κύπρο. Ιδιαίτερα όταν εξόρισαν στη συνέχεια τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες και τον απελευθέρωσαν όταν ήδη η απόφαση για την Ανεξαρτησία αντί της ένωσης ήταν συμφωνημένη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί πως παρά τα όσα μπορεί να λέγονται, οι φόβοι για εξόντωση των Τ/κυπρίων από την ΕΟΚΑ δεν ευσταθούσαν αφού η δράση της οργάνωσης ξεκίνησε ήδη πριν από 5 μήνες και δεν διαφάνηκε οποιαδήποτε πρόθεση για κτύπημα των Τ/κυπρίων. Κι αυτό θα πρέπει να σημειωθεί και να υπογραμμιστεί, σεβόμενοι την ιστορική αλήθεια. Άσχετα αν η ηγεσία της οργάνωσης, Μακάριος και Γρίβας αλλά και τα επιτελεία που τους περιστοίχιζαν δεν έκαναν τον παραμικρό σχεδιασμό για πιθανή τουρκική αντίδραση στη δράση της ΕΟΚΑ των Τ/κυπρίων ή της Τουρκία. Κι αυτό τη στιγμή που είχαν εκδηλωθεί και δημόσια τουρκικές αντιδράσεις όταν το αίτημα για την ένωση βρισκόταν στα ύψη. Και τόνιζαν ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχθεί ποτέ την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Γρίβας λοιπόν δεν στράφηκε αρχικά εναντίον των Τουρκοκυπρίων.
Στράφηκε αργότερα όταν κτυπούσε Τουρκοκύπριους αστυνομικούς με τον ίδιο να γράφει ότι είχε να αντιμετωπίσει τρεις αντιπάλους: «Τους Άγγλους, τους Τούρκους και τους κομμουνιστές».
Τον παράγοντα αυτό (Τ/κ) φαίνεται ότι τον είχε υποτιμήσει και η Αριστερά όταν λάμβανε την απόφαση για οριστική στροφή προς την Ένωση.
Η τουρκική πλευρά αντιδρά στη γραμμή της Ένωσης
Η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε αρχίσει να δείχνει την αντίδραση της εναντίον της ένωσης από την εποχή των Οκτωβριανών.
Σποραδικές αντιδράσεις των τ/κυπρίων για την ένωση καταγράφονται ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’40 ενώ μια κίνηση με καθαρά πολιτικό χαρακτήρα ήταν η δημιουργία ξεχωριστών συντεχνιών. Μια άλλη σημαντική τουρκοκυπριακή παρέμβαση ήταν αυτή του Φαζίλ Κουτσούκ λίγο πριν το δημοψήφισμα που κάλεσε τον κυβερνήτη Άντριου Ράιτ να το απαγορεύσει.
Προχώρησαν μάλιστα στις 15 Δεκεμβρίου 1949 σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον της ένωσης.
Την ίδια ώρα η τουρκική εφημερίδα «Ούλους» ζητούσε από τη Βρετανία να διακηρύξει πως θα διατηρούσε την κατοχή της Κύπρου.
Είναι αλήθεια ότι η ίδια η Τουρκία δίσταζε να αναμιχθεί στο κυπριακό, έχοντας υπόψη της ότι με τις συμφωνίες που υπέγραψε με την Βρετανία δεν της επέτρεπαν να έχει αξιώσεις.
Όμως οι βρετανοί βλέποντας τις κινήσεις των ελληνοκυπρίων άρχισαν να επιδιώκουν την ανάμιξη της Τουρκίας στο ζήτημα κάνοντας αρχή με μια εγκύκλιο που κυκλοφόρησαν στις 8 Ιουνίου 1949 βάση της οποίας οι μουσουλμάνοι της Κύπρου θα αναφέρονται στο εξής ως Τουρκοκύπριοι.
Διαφορά απόψεων Τουρκίας – Τουρκοκυπρίων
Αυτή η εξέλιξη ήταν πολύ σημαντική και υποδήλωνε τις προθέσεις των Άγγλων ως προς την υποκίνηση του ενδιαφέροντος της Τουρκίας.
Δυστυχώς αυτή η εξέλιξη πέρασε απαρατήρητη από το σύνολο των ελληνοκυπρίων. Οι προσπάθειες των βρετανών δεν έβρισκαν τόσο πρόθυμους τους Τούρκους σε σημείο που ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Νετζμετίν Σαντάκ να δηλώνει σε συνέντευξή του στις 23 Ιανουαρίου 1950, ότι για την Τουρκία δεν υφίσταται κυπριακό ζήτημα, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι η Βρετανία δεν θα εγκαταλείψει την Κύπρο. Ανάλογη ήταν και η στάση του νέου υπουργού Εξωτερικών Αλί Φουάντ Κιοπρουλού[2].
Ωστόσο το ίδιο δεν ίσχυε και για τους Τουρκοκύπριους εθνικιστές οι οποίοι προωθούσαν το θέμα και προσπαθούσαν να πείσουν την Τουρκία να αναμιχθεί.
Ο Φαζίλ Κουτσιούκ προσπαθούσε να βρει τρόπους να παρεμποδίσει με κάθε τρόπο την ένωση και κατέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση πολλές προσπάθειες προκειμένου να πείσει την Τουρκία.
«Η Κύπρος είναι τουρκική»
Οι προσπάθειες του Κουτσιούκ καρποφόρησαν πριν από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ αφού ήδη τον Αύγουστο του 1954 ιδρύεται στη Λευκωσία η οργάνωση «Η Κύπρος είναι Τουρκική».
Πρόεδρος της οργάνωσης ανέλαβε ο δικηγόρος και δημοσιογράφος της «Χουριέτ» Χικμέτ Μπιλ[3].
Τον Ιούνιο του 1955 (δύο μήνες μετά την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ) ο Κουτσιούκ μετονομάζει το κόμμα του από «Εθνική Τουρκική Ένωση Κύπρου» σε «Η Κύπρος είναι Τουρκική».
Ενώνει δηλαδή τις δυνάμεις του με την ομώνυμη οργάνωση η οποία μετατρέπεται σε κόμμα.
Αυτή η ενέργεια του δρ. Φαζίλ Κιουτσούκ και του τουρκοκυπριακού εθνικισμού έχει μεγάλη σημασία διότι σηματοδοτεί δύο δεδομένα:
α) Την ρήξη, αρχικά με την Τουρκία που αργότερα θα συμπλεύσει με τις τουρκοκυπριακές επιδιώξεις και θα μετατραπεί το Κυπριακό σε εθνικό θέμα.
β) Ο τουρκοκυπριακός εθνικισμός εδραιώνεται, συγκροτείται σε ένα συμπαγές σώμα, αποκτά δομές και θέτει συγκεκριμένους στόχους.
Στόχους τους οποίους θα υλοποιήσει βήμα προς βήμα βρισκόμενος πότε σε σύγκρουση με τον ελληνοκυπριακό εθνικισμό και πότε εκμεταλλευόμενος τα λάθη και τις παραλείψεις, αλλά και τις διαμάχες στην ελληνοκυπριακή πλευρά.
Εχθρός το ΑΚΕΛ
Υπάρχει ακόμα ένας παράγοντας που έχει τεράστια σημασία. Το κόμμα αυτό δεν θεωρούσε ως πρώτο εχθρό του την ΕΟΚΑ αλλά το ΑΚΕΛ και την Αριστερά στην Κύπρο. Και για όσα σημειώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη τον Σεπτέμβριο του 1955 δεν χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή η ΕΟΚΑ αλλά ο κίνδυνος που διέτρεχαν οι Τουρκοκύπριοι από τους κομμουνιστές, όπως θα αναφέρουμε στο επόμενο σημείωμα μας. (Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Χαραυγή» το Σάββατο 15/8/2018).
Σημειώσεις
Ο Σεπτέμβριος του 1955 σημαδεύτηκε από τα βίαια επεισόδια που ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη από τον τουρκικό εθνικιστικό όχλο εναντίον των Ελλήνων της Πόλης.
 | |
| ΄Το σπίτι του Κ. Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη |
Η έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ
Αφορμή για το Πογκρόμ στάθηκε η έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν (και στεγάζεται και σήμερα) στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους.
Η έκρηξη σημειώθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου και ως δράστης συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή, που αργότερα περιεβλήθη το φωτοστέφανο του ήρωα.
Σημειωτέον ότι από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών.
Πρωτοσέλιδοι τίτλοι, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» της «Ισταμπούλ Εξπρές» και δημοσίευση μιας σειράς από παραποιημένες φωτογραφίες του συμβάντος, προκάλεσαν «αυθόρμητες» διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταξίμ το απόγευμα της ίδιας μέρας.
Η Τουρκάλα ιστορικός Γκιουβέντ σημειώνει στο βιβλίο της ότι όλα ήταν προσχεδιασμένα και πως πριν ακόμα από το δημοσίευμα της «Ισταμπούλ Εξπρές», στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος και των μυστικών υπηρεσιών μαζί με μέλη του σωματείου «Η Κύπρος είναι τουρκική» εμφανίστηκαν στις ελληνικές συνοικίες βγάζοντας πύρινους λόγους εναντίον του… εγκλήματος που διέπραξαν οι Έλληνες στη Θεσσαλονίκη[1] .
Στη συνέχεια ένα μαινόμενο πλήθος που αριθμούσε περίπου 50 χιλιάδες ανθρώπους βγήκε στους δρόμους και άρχισε τις καταστροφές στη συνοικία του Πέραν.
Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου.
Τα πραγματικά αίτια του πογκρόμ
Τα αίτια του πογκρόμ αποδίδονται σε δύο παράγοντες.
Ο ένας είναι η εκδίκηση της Τουρκίας για τη δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο και ο άλλος είναι η πολιτική εξόντωσης των οικονομικά δυνατών μειονοτήτων της Τουρκίας που ήταν οι Έλληνες και οι Αρμένιοι.
 |
| Το δημοσίευμα της εφημερίδας "Ισταμπούλ Εηπρές" |
Η στάση των Νεότουρκων καθορίστηκε και από την πολιτική τους ότι έπρεπε να στήσουν μια εθνική οικονομία που να μην έχει διασυνδέσεις με ξένα κεφάλαια.
Η δράση της ΕΟΚΑ
Ο λόγος που αναφέρθηκε πιο πάνω ίσως να είναι και ο πραγματικός για την καταστροφή που έγινε.
Ωστόσο η κυβέρνηση Μεντερές αξιοποίησε την ύπαρξη της ΕΟΚΑ για να καλλιεργήσει μαζί με τους Τ/κύπριους εθνικιστές τον φόβο για την εξαφάνιση των Τ/κυπρίων από την Κύπρο αλλά και τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι Τούρκοι στην Τουρκία από το μέγεθος του ελληνικού πληθυσμού.
Πρέπει όμως να σημειωθεί πως η Τουρκία ήταν ήδη μπλεγμένη στην υπόθεση της Κύπρου αφού η βρετανική κυβέρνηση, όντας αποφασισμένη να διατηρήσει τον έλεγχο της Κύπρου, τον Ιούνιο του 1955 πρότεινε τη σύγκληση διάσκεψης στο Λονδίνο με τη συμμετοχή της ιδίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας για την κατάσταση στην Κύπρο.
Ένας από τους στόχους των Βρετανών ήταν να καταγραφεί και επισήμως η Τουρκία ως έχουσα συμφέροντα στην Κύπρο. Απώτερος σκοπός των Βρετανών ήταν να μετατρέψουν το Κυπριακό από θέμα αποικιοκρατίας σε θέμα ελληνοτουρκικής διαμάχης.
Σε μία τέτοια περίπτωση η Βρετανία θα μπορούσε να διατηρήσει την παρουσία της παίζοντας τον ρόλο του γεφυροποιού. Παράλληλα με αυτή την κίνηση οι Βρετανοί άφηναν εκτός διαπραγματεύσεων την Κύπρο. Ιδιαίτερα όταν εξόρισαν στη συνέχεια τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες και τον απελευθέρωσαν όταν ήδη η απόφαση για την Ανεξαρτησία αντί της ένωσης ήταν συμφωνημένη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί πως παρά τα όσα μπορεί να λέγονται, οι φόβοι για εξόντωση των Τ/κυπρίων από την ΕΟΚΑ δεν ευσταθούσαν αφού η δράση της οργάνωσης ξεκίνησε ήδη πριν από 5 μήνες και δεν διαφάνηκε οποιαδήποτε πρόθεση για κτύπημα των Τ/κυπρίων. Κι αυτό θα πρέπει να σημειωθεί και να υπογραμμιστεί, σεβόμενοι την ιστορική αλήθεια. Άσχετα αν η ηγεσία της οργάνωσης, Μακάριος και Γρίβας αλλά και τα επιτελεία που τους περιστοίχιζαν δεν έκαναν τον παραμικρό σχεδιασμό για πιθανή τουρκική αντίδραση στη δράση της ΕΟΚΑ των Τ/κυπρίων ή της Τουρκία. Κι αυτό τη στιγμή που είχαν εκδηλωθεί και δημόσια τουρκικές αντιδράσεις όταν το αίτημα για την ένωση βρισκόταν στα ύψη. Και τόνιζαν ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχθεί ποτέ την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Γρίβας λοιπόν δεν στράφηκε αρχικά εναντίον των Τουρκοκυπρίων.
Στράφηκε αργότερα όταν κτυπούσε Τουρκοκύπριους αστυνομικούς με τον ίδιο να γράφει ότι είχε να αντιμετωπίσει τρεις αντιπάλους: «Τους Άγγλους, τους Τούρκους και τους κομμουνιστές».
Τον παράγοντα αυτό (Τ/κ) φαίνεται ότι τον είχε υποτιμήσει και η Αριστερά όταν λάμβανε την απόφαση για οριστική στροφή προς την Ένωση.
Η τουρκική πλευρά αντιδρά στη γραμμή της Ένωσης
Η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε αρχίσει να δείχνει την αντίδραση της εναντίον της ένωσης από την εποχή των Οκτωβριανών.
Σποραδικές αντιδράσεις των τ/κυπρίων για την ένωση καταγράφονται ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’40 ενώ μια κίνηση με καθαρά πολιτικό χαρακτήρα ήταν η δημιουργία ξεχωριστών συντεχνιών. Μια άλλη σημαντική τουρκοκυπριακή παρέμβαση ήταν αυτή του Φαζίλ Κουτσούκ λίγο πριν το δημοψήφισμα που κάλεσε τον κυβερνήτη Άντριου Ράιτ να το απαγορεύσει.
Προχώρησαν μάλιστα στις 15 Δεκεμβρίου 1949 σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον της ένωσης.
Την ίδια ώρα η τουρκική εφημερίδα «Ούλους» ζητούσε από τη Βρετανία να διακηρύξει πως θα διατηρούσε την κατοχή της Κύπρου.
Διαφορά απόψεων Τουρκίας – Τουρκοκυπρίων
Αυτή η εξέλιξη ήταν πολύ σημαντική και υποδήλωνε τις προθέσεις των Άγγλων ως προς την υποκίνηση του ενδιαφέροντος της Τουρκίας.
Δυστυχώς αυτή η εξέλιξη πέρασε απαρατήρητη από το σύνολο των ελληνοκυπρίων. Οι προσπάθειες των βρετανών δεν έβρισκαν τόσο πρόθυμους τους Τούρκους σε σημείο που ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Νετζμετίν Σαντάκ να δηλώνει σε συνέντευξή του στις 23 Ιανουαρίου 1950, ότι για την Τουρκία δεν υφίσταται κυπριακό ζήτημα, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι η Βρετανία δεν θα εγκαταλείψει την Κύπρο. Ανάλογη ήταν και η στάση του νέου υπουργού Εξωτερικών Αλί Φουάντ Κιοπρουλού[2].
Ωστόσο το ίδιο δεν ίσχυε και για τους Τουρκοκύπριους εθνικιστές οι οποίοι προωθούσαν το θέμα και προσπαθούσαν να πείσουν την Τουρκία να αναμιχθεί.
Ο Φαζίλ Κουτσιούκ προσπαθούσε να βρει τρόπους να παρεμποδίσει με κάθε τρόπο την ένωση και κατέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση πολλές προσπάθειες προκειμένου να πείσει την Τουρκία.
«Η Κύπρος είναι τουρκική»
Οι προσπάθειες του Κουτσιούκ καρποφόρησαν πριν από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ αφού ήδη τον Αύγουστο του 1954 ιδρύεται στη Λευκωσία η οργάνωση «Η Κύπρος είναι Τουρκική».
Πρόεδρος της οργάνωσης ανέλαβε ο δικηγόρος και δημοσιογράφος της «Χουριέτ» Χικμέτ Μπιλ[3].
Τον Ιούνιο του 1955 (δύο μήνες μετά την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ) ο Κουτσιούκ μετονομάζει το κόμμα του από «Εθνική Τουρκική Ένωση Κύπρου» σε «Η Κύπρος είναι Τουρκική».
 |
| Ο ηγέτης των Τ/κ εθνικιστών Φ. Κιουτσούκ και ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αντνάν Μεντερές |
Αυτή η ενέργεια του δρ. Φαζίλ Κιουτσούκ και του τουρκοκυπριακού εθνικισμού έχει μεγάλη σημασία διότι σηματοδοτεί δύο δεδομένα:
α) Την ρήξη, αρχικά με την Τουρκία που αργότερα θα συμπλεύσει με τις τουρκοκυπριακές επιδιώξεις και θα μετατραπεί το Κυπριακό σε εθνικό θέμα.
β) Ο τουρκοκυπριακός εθνικισμός εδραιώνεται, συγκροτείται σε ένα συμπαγές σώμα, αποκτά δομές και θέτει συγκεκριμένους στόχους.
Στόχους τους οποίους θα υλοποιήσει βήμα προς βήμα βρισκόμενος πότε σε σύγκρουση με τον ελληνοκυπριακό εθνικισμό και πότε εκμεταλλευόμενος τα λάθη και τις παραλείψεις, αλλά και τις διαμάχες στην ελληνοκυπριακή πλευρά.
Εχθρός το ΑΚΕΛ
Υπάρχει ακόμα ένας παράγοντας που έχει τεράστια σημασία. Το κόμμα αυτό δεν θεωρούσε ως πρώτο εχθρό του την ΕΟΚΑ αλλά το ΑΚΕΛ και την Αριστερά στην Κύπρο. Και για όσα σημειώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη τον Σεπτέμβριο του 1955 δεν χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή η ΕΟΚΑ αλλά ο κίνδυνος που διέτρεχαν οι Τουρκοκύπριοι από τους κομμουνιστές, όπως θα αναφέρουμε στο επόμενο σημείωμα μας. (Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Χαραυγή» το Σάββατο 15/8/2018).
Σημειώσεις
[1] Ντιλέκ Γκιουβέν: «Εθνικισμός,
Κοινωνικές Μεταβολές και Μειονότητες: Τα επεισόδια εναντίον των μη μουσουλμάνων
της Τουρκίας, 6/7 Σεπτεμβρίου 1955» (Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, 2006).
[2] Βλ. Φαχίρ Αρμάογλου «Το
κυπριακό ζήτημα 1954 – 1959, Άγκυρα 1963.
[3] Ρόμπερτ Χόλλαντ «Η Βρετανία και ο κυπριακός
αγώνα 1954 – 1959».
